Legitimitet srpske državnosti dobija svoju punoću 1221. godine kada u manastiru Žiči Sava Nemanjić, prvi arhiepiskop srpski, miropomazuje svog brata za kralja. Pomazanje Stefana Prvovenčanog značilo je da je Bog postavio kralja na to dostojanstvo, da mu je dao Svoj blagoslov i silu za vršenje bogom danog dela…
Od Stefana Nemanje (u monaštvu Simeon) vladari iz svetorodne loze Nemanjića smatrani vladarima po „milosti Božjoj“ a „upravo iz Božje milosti izvođeno je državno-pravno shvatanje o samostalnosti vlasti.“[1]
Od najstarije prošlosti našeg naroda oduvek je postojala težnja Srba da žive slobodno, u svojoj državi. Svi pokušaji stvaranja nekog oblika državnosti bili su kratkog daha, zbog čega je stvaranje države pod slavnom srpskom dinastijom Nemanjića uzeto početkom srpske državnosti. Krunisanje Stefana Prvovenčanog je bio najveći događaj u celokupnom životu kraljevstva do proglašenja carevine. Srednjevekovni biografi Svetog Save i kralja Stefana Prvovenčanog ne govore detaljnije o samom događaju krunisanja, ali je izvesno da je to bilo 1217. godine u crkvi Svetih Apostola Petra i Pavla u Starom Rasu. Ovim Srbija dobija jednu novu dimenziju u hijerarhiji srednjevekovnih država, stiče državni legitimitet. Osim toga, Sava, najmlađi sin Stefana Nemanje, postaje poglavar autokefalne (samostalne) srpske crkve 1219. godine.
Legitimitet srpske državnosti dobija svoju punoću 1221. godine kada u novopodignutom manastiru Žiči Sava Nemanjić, prvi arhiepiskop srpski, miropomazuje svog brata za kralja. Činjenica da je hrišćanski vladar u srednjem veku shvatan kao miropomazani nosilac vlasti u istoriji, saslužitelj Hristu Bogu Svedržitelju u Njegovom Domostroju spasenja – spasiteljskom delu uključivanja svega postojećeg u Crkvu Tela Njegovog, pretvaranja sveta u kosmičku Crkvu.[2
Bogoslovski izraz pomazanje, odnosno miropomazanje svedoči nam o neprestanoj brizi Crkve Hristove o svakom čoveku kao ikoni Božjoj i o čovekovom povratku u duhovnu zajednicu sa Trojičnim Bogom. Hrišćanski miropomazani srednjovekovni vladar je bio shvatan kao prvi među ljudima, saradnik Božji na ostvarenju predvečnog nauma Božjeg o ocrkovljenju sveta. Pomazanje Stefana Prvovenčanog značilo je da je Bog postavio kralja na to dostojanstvo, da mu je dao Svoj blagoslov i silu za vršenje bogom danog dela. Dakle, pomazanje kralja Stefana je označavalo njegovu bogoizabranost za služenje svome rodu, odnosno Srbiji. Po pravoslavnoj misli, suština ustoličenja jednog kralja ili cara ne sastoji se u krunisanju, to jest u stavljanju krune ili venca na vladarevu glavu, što je i Sveti Sava učinio u manastiru Žiči prilikom krunisanja Stefana Prvovenčanog, već u pomazanju svetim uljem, jer je to dar Božji – pečat dara Duha Svetoga koji se miropomazanom (vladaru, kralju ili caru) daje u Crkvi Hristovoj. Zato je Sveti Sava pomazavši mirom brata Stefana, a potom vencem carstva časnu glavu njegovu venčavši, proglasio za Bogom samodržavnog kralja srpskog.
Dakle, po pravoslavnom poimanju, iako je Stefan Prvovenčani primajući kraljevsku krunu (corona regni) od pape Honorija III zadobio veći stepen nezavisnosti – postala je samodržava, odnosno dobila je međunarodno priznanje i ugled, ipak moramo reći da Stefan nije mogao da bude pravi, stvarni i istinski kralj, to jest pravoslavni kralj i samodržac Srbije, kao i simvol jedinstva svih srpskih i pomorskih zemalja, a da pre toga nije bio pomazan svetim uljem od strane Pravoslavne Crkve.
Po pravoslavnom učenju Rimski papa nije ni mogao da Stefanu daruje nešto što nije imao, a to je: nije mogao da mu daruje sveto pomazanje, to jest blagodat Svetoga Duha, jer po pravoslavnom hrišćanskom učenju u Rimskoj crkvi – Latinskoj, ne postoje Svete Tajne pošto su Latini otpali od Pravoslavne Crkve, pogrešno uče o Duhu Svetome i tako su izgubili blagodat Duha Svetoga, i njihove nazovi „svete tajne“ nemaju blagodatno dejstvo i ništavne su. Pošto je Sveti Sava dobro znao da je Bog taj što pomazuje, a čovek biva pomazan, upravo zbog toga je on i pomazao Stefana Prvovenčanog i kao miropomazan kralj Stefan je mogao da bude zaštitnik Crkve Hristove, vere pravoslavne i dinamično učestvuje u tajni Domostroja spasenja. Teodosije veli da je „sveti arhiepiskop“, odnosno Sava, „ukrasio svoga ljubljenoga brata, blagočestivog kralja Stefana, bagrenicom i krasnim sjajem i svakim carskim obeležjem“. Sveti Sava se ovde pokazuje u ulozi duhovnog vođe koji izvodi Stefana Prvovenčanog na pravo put, a to je put istine, put pravoslavne vere, Pravoslavne Crkve i zaštitnik njene misije. Pravoslavni vladar i „država kojom on upravlja prihvataju za viši smisao života jedinstvo sa Bogom, pričasnost bogočovečanskom životu, i pravoslavnog čoveka kao dragocenog sina Crkve i države“.
Tekst priredio : Tripo D. Spahić, istoričar
(Delovi teksta preuzeti sa sajta:
http://www.spc.rs/sr/stefan_prvovenchani_kao_vladar_novog_izrailja_vladar_novog_izrailja)
[1] Smilja Marjanović Dušanić, Vladarska ideologija nemanjića – diplomatička studija, Beograd, 1997, 61-61
[2] http://www.spc.rs/sr/stefan_prvovenchani_kao_vladar_novog_izrailja_vladar_novog_izrailja
Moler mora u zatvor.
Moler je republički zavod za zaštitu spomenika kulture u Beogradu. I slažem se