U Prvom svetskom ratu Srbija je imala ogromne žrtve: a o razmerama svedoče i nedavna istraživanja koja su pokazala su da je samo jedna, porodica Čorbić iz ušćanskog sela Reka, imala 11 poginulih
Od pre 12 godina, današnji datum – 11. novembar se i u Srbiji obeležava kao Dan primirja u Prvom svetskom ratu, u znak sećanja na dan kada su 1918. godine, u železničkom vagonu u Kompijenju, sile Antante potpisale primirje sa Nemačkom i time okončale, do tada najveći vojni sukob u istoriji čovečanstva – Prvi svetski rat.
Posle njega je iscrtana nova geopolitička mapa Evrope u kojoj više nije bilo mesta za četiri velika carstva, a nastao je čitav niz novih država, među kojima je bila i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, a tri nedelje kasnije – 1. decembra oformljena je i prva jugoslovenska vlada. Zato se na današnji dan sećamo svih onih koji su dali živote u tom ratu, nesebično žrtvujući sebe za mir.
I u Kraljevu je danas obeležen ovaj praznik koji slavi 11. novembar kad datum kada je potpisana kapitulacija Nemačke. I ove godine, na Trgu srpskih ratnika, najviši gradski čelnici i njihovi saradnici, ali i delegacije Raškog upravnog okruga, Vojske, Policije, Žandarmerije i boračkih i drugih udruženja, položili su cveće i vence na Spomenik srpskim ratnicima poginulim od 1912. do 1918. godine.
Pogledajte VIDEO prilog:
Istoričar Nemanja Trifunović, kustos Narodnog muzeja Kraljevo podsetio je da je ogroman doprinos pobedi saveznika u Velikom ratu dala je i Vojska Kraljevine Srbije, predvođena vrhovnim komandantom – regentom Aleksandrom Karađorđevićem i sjajnim vojskovođama poput vojvoda Putnika, Stefanovića, Mišića i Bojovića:
– Uvek vredi istaći i učešće naših predaka, Kraljevčana, u Prvom svetskom ratu, koji su se borili u sastavu Šumadijske divizije koja je prošla ratni put i sve velike bitke Prvog svetskog rata od Cera, Kolubare, Gorničeva, Kajmakčalana i bila prva koja je probila Solunski front. Srpski narod je dao ogromne žrtve za pobedu saveznika, i za oslobođenje i ujedinjenje. Primera radi, samo na seoskom groblju u selu Reka, između Studenice i Rudana, prilikom naših terenskih istraživanja, pronašli smo i evidentirali čak jedanaest nadgrobnih spomenika članova porodice Čorbić koji su poginuli u Velikom ratu.
Trifunović koji je, kao istoričar često na terenu, jer se bavi istraživanjem žrtava Kraljeva i okoline baš u Prvom svetskom ratu, istakao je da „nema roda u tadašnjoj Kraljevini Srbiji koji nije izgubio makar jednog svog člana”.
Istorija kaže da su od svih naroda koji su bili zahvaćeni tim ratom Srbi platili najveću cenu, jer procentualno, u odnosu na broj stanovnika, najviše žrtava u tom ratu imala je Srbija. Prema naknadnim procenama, smatra se da je u Srbiji tada poginulo i umrlo više od 1.247.000 ljudi, ali tim brojem nisu obuhvaćeni Srbi koji su tada živeli van matične države, a pripadnici srpskog naroda stradali su i na teritoriji Bosne, Hercegovine, Crne Gore, Srema, Banata, Bačke, Slavonije, Hrvatske, Dalmacije.
Nema sumnje, kažu istoričari, iako je nemačka ofanziva u proleće 1918. bila zaustavljena, a kontraofanziva savezničkih snaga tog leta na Zapadnom frontu dodatno onesposobila nemačku vojsku, ključni događaj za okončanje Velikog rata bio je proboj Solunskog fronta, u kojem je uloga srpske vojske bila izuzetno značajna. Jer, kada je srpska vojska uz pomoć francuske vojske probila Solunski front, glavnokomandujući nemačke vojske i vojske centralnih sila, generali Hindenburg i Ludendorf, zatražili su potpisivanje primirja.
Interesantno da je Srbija ratovala i nakon potpisivanja primirja na Zapadnom frontu. Prvi svetski rat zvanično jeste završen 11. novembra 1918. potpisivanjem primirja u već čuvenom vagonu kraj Pariza. Međutim, u tom trenutku, ratovalo se još negde – između Kraljevine Srbije i Mađarske koja se otcepila od Austrije.
Prva srpska armija vojvode Petra Bojovića, posle oslobođenja Niša, Smedereva, Beograda i Novog Sada, kreće prema Subotici i Segedinu.
Mađarska je posle samo dva dana shvatila da je nemoćna pred srpskom vojskom, pa je poslala izaslanike u Beograd koji su pred načelnikom Vrhovne komande, vojvodom Mišićem potpisali kapitaliciju.
Prvi svetski rat je tako trajao od napada Austrougarske na Srbiju do teškog poraza crno-žute imperije – 13. novembra 1918. i predaje Mađara vojsci Prve srpske armije. Kako su saveznici dva dana ranije potpisali primirje, procenjeno je da je bolje da i Srbija prihvati taj datum nego da obeležava praznik dva dana posle svih ostalih.
NATALIJINA RAMONDA
Glavni motiv amblema Dana primirja je cvet Natalijina ramonda, ugrožena vrsta u Srbiji. U botanici je poznat i kao cvet feniks. Osim ovog, u amblemu se pojavljuje i motiv trake Albanske spomenice, koja se nalazi iznad cveta. Preporuka je da se ovaj amblem nosi na reveru u nedelji koja prethodi prazniku, kao i na sam dan praznika.
M. M. D.
