DAN KAD JE GRAD DOBIO KRALJEVSKO IME

piše Vojkan Trifunović

Delegacija je 19. aprila 1882. “u ime naroda”, podnela kralju Milanu molbu da se Karanovac “zato što mu je ime tursko” drugačije nazove; kralj je sa zadovoljstvom naredio da u spomen njegovog dolaska u Karanovac, varoš ponese ime Kraljevo

„Večeras je Kraljevo priredilo svome Kralju sjajnu bakljadu, koju su nosili prvi građani. Kralja je pozdravio u ime sviju građana član opštinskog suda Čebinac. Kralj je odgovorio besedom koja je slušaoce prosto plenila.

Za tim je paljen sjajan vatromet, možda prvi u Kraljevu, ali tako divan, da ga je retko i u Beogradu videti. Osim ovoga, Kraljevo je, da bi pokazalo ljubav svoju prema Njegovom Veličanstvu, podiglo velikoljepne triumfalne kapije, okićene prozracima, ono je bilo odeveno u cveće i vence, ono je imalo zastava i lampiona koliko nigde na drugom mestu. I na kućama, i dućanima, i na prošću, i na drveću tako da je nestalo platna za zastave pa su ga morali kupovati u obližnjim varošima. Svu dragu noć igralo je kolo, orila se svirka i popevka, osvetljena je bila ne samo varoš nego i sama brda prema konaku Kraljevom.

Kraljevo je zaista kraljevski dočekalo kralja svojega. Slava mu!“

Ovo je samo mali isečak obimnog izveštaja o poseti kralja Milana Obrenovića Karanovcu, tj Kraljevu, koja je upriličena povodom proglašenja Srbije za kraljevinu. Po svemu sudeći, tih dana je bilo izuzetno veselo i svečano, a želja stanovnika Kraljeva da se kralj oseća prijatno i udobno je više i nego očigledna.

Samoj promeni imena su prethodili burni politički događaji i svakako da ovu promenu treba posmatrati u kontekstu vremena i ovih događaja. Naime, vladavina kneza Milana Obrenovića je propraćena brojnim aferama – potpisivanje tzv. Tajne konvencije iz 1881. godine, zatim je iskrsla Bontuova afera oko izgradnje železnice kroz Srbiju od Beograda do Vranja, i na kraju, afera oko smenjivanja mitropolita Mihaila, poznatog kao velikog rusofila, koji je na insistiranje kneza Milana – smenjen. Narod je počeo da negoduje, počela je da se stvara opozicija kneževoj vladavini, pa se pod uticajem predsednika Vlade, Milana Piroćanca, javlja ideja o proglašenju Milana za kralja, a Srbije za kraljevinu. Na taj način se mislilo da će se skrenuti pažnja sa ovih afera, a ugled kneza u narodu povećati. Upravo se tako i dogodilo.

Nakon što su dobijena uverenja od velikih sila, pre svega Austrije, da neće imati ništa protiv, zakonom od 22. februara/6. marta 1882. godine Srbija je proglašena Kraljevinom, knez Milan kraljem, a njegov sin Aleksandar kraljevićem.

Kao što je moglo da se predvidi, ova vest je izazvala ogromno oduševljenje širom Srbije jer je posle toliko godina došlo do obnavljanja “nemanjićke srednjovekovne kraljevine”. Telegrami podrške dolaze sa svih strana, pa i od tadašnjih stanovnika Karanovca. Oni se sa nekoliko dana zakašnjenja obraćaju novom kralju, čestitajući mu na novom zvanju uz komentar da je ovaj proglas “proizveo najveće oduševljenje i neopisanu radost u duši Tvojih vernih Karanovčana”. Zatim ga pozivaju da u skladu sa srednjovekovnim običajima dođe u Žiču, gde treba da bude miropomazan.

S obzirom da je bilo jasno da će euforija oko proglašenja kraljevstvom brzo splasnuti zbog nagomilanih političkih afera i predstojećih skupštinskih izbora, u krugu oko kralja Milana rodila se ideja o putovanju kroz Srbiju u cilju povećanja popularnosti. Taj put ga je doveo i do Karanovca, 15. aprila, gde je “dočekan neizbrojnim narodom koji Ga je, u sred grmljavine topova i jeke zvona, pozdravljao burnim radosnim usklicima i bacao pred-a-nj vence i cveće, tako da je Kralj hodao po samom mirisnom cveću”.  Koji dan kasnije, 19. aprila delegacija opštine Karanovac, “u ime naroda”, podnela je kralju Milanu pisanu molbu da se Karanovac “zato što mu je ime tursko” drugačije nazove. Kralj Milan prihvata taj zahtev i donosi sledeću odluku:

„Primajući sa najvećim zadovoljstvom molbu Karanovčana da ime ‘Karanovac’ drugim zameni, naređujemo da se u spomen Našeg dolaska u njihovu varoš ‘Karanovac’ ubuduće naziva: Kraljevo.“

Tako je Karanovačka opština nazvana Kraljevskom, a Karanovački srez Kraljevskim srezom. Zanimljivo je da Karanovac nije jedino mesto koje je tražilo promenu imena. Njegov primer su sledili Bikotinac, koji je promenio ime u Braničevo, Vojnik u Despotovac, Požega u Aleksandrova ili Aleksandrija, a Kozetin u Aleksandrovac ili Aleksandrovo.

Od tog datuma, sa malim izuzetkom perioda od 1949. do 1955. godine kada je Kraljevo opet „u ime naroda“ promenilo ime u Rankovićevo, naš grad nosi kraljevsko ime.