Publici u Zrenjaninu predavanje o izložbi „Deca u ratu“ imale su autorke dr Ljubinka Škodrić i Mirjana Savić
Tokom čitavog Drugog svetskog rata u okupiranu Srbiju su dolazili talasi izbeglica iz svih krajeva razorene Kraljevine Jugoslavije, što je nametnulo nužnost njihovog organizovanog zbrinjavanja. U tu svrhu osnovan je Komesarijat za izbeglice i preseljenike, pod čijim pokroviteljstvom su u Mataruškoj Banji otvoreni srpski izbeglički domovi. Oni su 3. juna 1942. počeli sa zbrinjavanjem izbegličke dece, kao najranjivije socijalne kategorije. Time je ovo popularno turističko mesto preobraženo u jedan od najznačajnijih humanitarnih centara u Srbiji, kojem se 1943. priključio i Manastir Studenica, kao oporavilište za decu slabijeg zdravlja.
O ovim domovima u Mataruškoj Banji govore izložba i monografija „Deca u ratu – srpski izbeglički domovi u Mataruškoj Banji 1942–1944“, koju su autorke, dr LJubinka Škodrić, viša naučna saradnica Instituta za savremenu istoriju u Beogradu i Mirjana Savić, muzejska savetnica Narodnog muzeja Kraljevo, svojim predavanjem na ovu temu, predstavile i publici u Narodnom muzeju Zrenjanin.
One su za monografiju i izložbu „Deca u ratu“ koja je realizovana 2023. godine nedavno dobile priznanje Muzejskog društva Srbije za izuzetne rezultate u prethodnoj godini.
Značaj ovog projekta, kako je istakla i Ivana Arađan, programska direktorka Narodnog muzeja Zrenjanin, ogleda se u njegovoj slojevitosti u obradi i multimedijalnom predstavljanju teme putem izložbe, monografije i dva dokumentarna filma snimljena sa nekadašnjim štićenicima ovih domova, u produkciji Televizije „Hram“ i našeg portala – Krug.
Dr Ljubinka Škodrić govorila je o pojmu izbeglištva i načinima na koje su tadašnje države pokušavale da reše problem izbeglištva kojim je u to ratno vreme bilo obuhvaćeno oko 400.000 ljudi.
– Briga o iznemogloj i bolesnoj deci bila je kompleksna i obuhvatla je smeštaj, odevanje, ishranu, lečenje, školovanje, vaspitavanje i organizovanje njihovog slobodnog vremena. Od juna 1942. do novembra 1944. u srpskim izbegličkim domovima u Mataruškoj Banji utočište je pronašlo više od 3.445 mališana, sa svih područja nestale Kraljevina Jugoslavije – istakla je Mirjana Savić.
Specijalni gost bio Dragan Žigić iz Zrenjanina koji je kao devetogodišnji dečak sa braćom bio smešten u Mataruškoj Banji 1943-1944. Njegovo sećanje i svedočenje, kao jednog od retkih preživelih štićenika ovih domova, dragoceni su izvor priče o tom zlom vremenu koje je, ipak, imalo svoje heroje.
Strašna je smrt svakog čoveka, pogotovo deteta, ali je zahvaljujući brizi posvećenih vaspitača i lekara, teške domske uslove (kosili su ih glad i bolesti), rat preživelo skoro 3.400 mališana u izbegličkim domovima u Mataruškoj Banji (preminulo ih je 56 od 3.445).
M. M. D.
