Istraživanje na ovu temu u okviru projekta „Zelena agenda na lokalnom nivou“ sprovela je mreže Evropskog pokreta u Srbiji u šest gradova, među kojima je i Kraljevo, a odgovori su – vrlo zanimljivi
Odbor za klimu Ujedinjenih nacija objavio je u avgustu ove godine pesimistično upozorenje da je svet blizu scenarija bez povratka po pitanju globanog zagrevanja, a da je za to „nedvosmisleno“ krivo – čovečanstvo.
Mnoge naučne studije potvrdile su, takođe, opasnost da će, ako ne dođe do brze reakcije kako bi se smanjile emisije gasova staklene bašte, prosečna globalna temperatura – verovatno porasti za jedan i po stepen u narednih 20 godina.
U okviru projekta „Zelena agenda na lokalnom nivou“ koji sprovodi šest članica mreže Evropskog pokreta u Srbiji (Kraljevo, Leskovac, Beograd, Kruševac, Sremska Mitrovica i Valjevo), u oktobru ove godine realizovano je istraživanje „Stavovi stanovništva o klimatskim promenama“.
Cilj projekta je jačanje građanske mreže za suočavanje sa klimatskim promenama u gradovima Srbije, a sam projekat deo je programa EKOSISTEM Podrška reformama u zaštiti životne sredine, koji sprovode Mladi istraživači Srbije (MIS), uz podršku Švedske preko Švedske agencije za međunarodni razvoj i saradnju (Sida).
Posebna pažnja u istraživanju posvećena je utvrđivanju razlika u stavovima između polova po svim pitanjima i percepciji problema klimatskih promena od strane žena.
Osnovni ciljevi istraživanja na koje je trebalo dobiti odgovore, bili su: stavovi (informisanost, brige i strahovi) ispitanika po pitanju ugroženosti i zaštite životne sredine, percepcije klimatskih promena, njihovih uzroka i posledica, viđenje sopstvene uloge u borbi protiv klimatskih promena, zapaženost akcija usmerenih na očuvanje životne sredine na lokalnom nivou, percepcije o nosiocima odgovornosti za zaštitu životne sredine, upoznatost sa ulogom Evropskog pokreta u Srbiji u lokalnim politikama, upoznatost sa uticajem organizacija civilnog društva na lokalne politike, utvrđivanje razlika između polova u percepciji klimatskih promena.
Podaci su prikupljeni metodom ispitivanja, tehnikom onlajn intervjua, a ispitivanjem su bila obuhvaćena 864 ispitanika.
Strahovi po pitanju zagađenja životne sredine
Daleko najveće brige u vezi sa zagađenjem životne sredine na ukupnom posmatranom uzorku izazivaju zagađenje vazduha (više od 92% ispitanika), 86% ispitanika zabrinjava zagađenje vodotokova, loše upravljanje otpadom brine skoro 60% ispitanika.
Zatim slede klimatske promene, izumiranje biljnih i životinjskih vrsta (koji zabrinjavaju skoro polovinu građana), prekomerno iskorišćavanje prirodnih resursa brine 42% njih, posledice bombardovanja, radioaktivni otpad i oštećenje ozonskog omotača zabrinjavaju trećinu i na kraju, ali ne tako mali broj građana, brinu prenaseljenost gradova i poplave (oko 1/5 od ukupnog broja).
Zagađenje vazduha brine 90 od 100 ispitanika iz Kraljeva. Isti procenat (90 odsto) Kraljevčana brine zagađenje vodotokova.
Loše upravljanje otpadom zabrinjava najviše Beograđane (65%), Valjevce (61%) i Kraljevčane (58%), slede ih Leskovčani (55%), Kruševljani (52%) i stanovnici Sremske Mitrovice (48%). Klimatske promene brinu dosta visok procenat ispitanika u svim gradovima i kreću se od 43% Valjevaca do 59% Leskovčana.
Izumiranje biljnih i životinjskih vrsta i prekomerno iskorišćavanje prirodnih resursa zabrinjava dosta veliki i relativno ujednačen broj ispitanika po svim gradovima, radi se o 4 ili 5 na deset ispitanih stanovnika.
Od ostalih problema, treba napomenuti da posledice bombardovanja zabrinjavaju više od 40% Valjevaca, gustina saobraćaja brine više od 40% Beograđana, poplave više od 1/3 Kraljevčana, a prenaseljenost gradova skoro 1/3 Beograđana.
Građani su isticali da ih brine i nedovoljno iskorišćavanje obnovljivih izvora energije, uzgoj stoke kao jedan od vodećih zagađivača, prskanje iz aviona hemikalijama, porast broja obolelih od kancera, dolazak kompanija kojima je u svetu zabranjen rad zbog izazivanja teških zagadjenja, uvoz hemijskog otpada, porast temperature, inertnost i nedostatak bržih rešenja po pitanju životne sredine.
RAZLIKE U STAVOVIMA MUŠARACA I ŽENA
Trećina ispitanika nikada nije čula za Evropski pokret u Srbiji, skoro polovina je čula, ali nije upoznata sa akcijama, a manje od polovine – ne zna za organizacije civilnog društva u svojoj lokalnoj zajednici, dok približno trećina zna da postoje.
Najveći broj ispitanika smatra da bi uvođenje strogih mera i zakona za očuvanje životne sredine doprinelo ublažavanju klimatskih promena. Da je rešenje u promeni ponašanja pojedinaca, prelasku na obnovljive izvore energije, edukaciji stanovništva svih starosnih grupa i masovnoj sadnji drveća, smatra oko 2/3 ispitanika. Međutim, posmatrano i prema polu i prema gradovima, postoji značajna statistički dokazana razlika u stavovima o merama ublažavanja klimatskih promena između muškaraca i žena.
Žene u većem procentu misle da imaju uticaja na klimatske promene od muškaraca. Žene, takođe, više praktikuju ponašanja koje ublažavaju posledice klimatskih promena i spremnije su na promene u ponašanju zarad očuvanja životne sredine.
Po pitanju procene sopstvenog uticaja na klimatske promene postoje statistički značajne razlike između ispitanika iz različitih gradova, a potvrdu značajnosti odstupanja daje rezultat Hi-kvadrat testa nezavisnosti. Preko 3/5 ispitanika po gradovima slaže se da ima uticaja na klimatske promene, prednjače ispitanici iz Beograda sa više od 75%. Da nema nikakvog uticaja na ove promene misli 1/3 ispitanika iz Sremske Mitrovice, slede Leskovac i Valjevo, sa po 1/4 onih koji tako misle. Najviše neopredeljenih je iz Kraljeva.
ŠTA RADIMO DA ZAŠTITIMO ŽIVOTNU SREDINU?
Veliki procenat ispitanika naveo je upražnjava ponašanja i navike od koristi za očuvanje životne sredine. Na listi korisnih ponašanja prednjači lično upravljanje otpadom (ne baca smeće van mesta predviđenih za to, 89%), gašenje svetla kada se ne koristi (78%), kupovina štedljivih sijalica (69%), hodanje i vožnja biciklom umesto automobilom (57%), štednja vode (57%), korišćenje platnene torbe u kupovinama (54%), razvrstavanje otpada (33%), korišćenje javnog prevoza (29%), učestvovanje u ekološkim kampanjama (19%) i korišćenje obnovljivih izvora energije (15%).
Kada su u pitanju teme o problemima životne sredine, najviše (oko 60% ispitanika) veruje ekološkim organizacijama i stručnjacima. Članovima porodice ili prijateljima veruje 21% ispitanika, a nevladinim organizacijama 18%. Ispitanici najmanje veruju Vladi Srbije, njih svega tri odsto, a medijima, njih svega dva procenta. Kao preovlađujući komentar 5% ispitanika koji su izabrali odgovor „drugo“ je da veruju jedino sebi i svojim očima.
Ispitanici iz Kraljeva u najvećem broju kao nosioce odgovornosti vide Vladu Srbije (78%) i lokalnu samoupravu (74%).
Predlog za jačanje međusobne saradnje podrazumeva izradu baze lokalnih eksperata, razmenu informacija o aktivnostima i planovima, definisanje moguće zajedničke saradnje i formiranje elektronske e-platforme za razmenu informacije i pokretanje zajedničkih akcija.
M. M. D.
