Drvene bogomolje ostatak su graditeljstva iz XVIII i XIX veka, kada je na ovom prostoru bilo puno šume i kada se isključivo tim materijalom i gradilo, a ova je jedna od pet u kraljevačkom kraju koji je po tom broju specifičan u Srbiji
I manje poznata nepokretna kulturna baština na teritoriji Kraljeva veoma je važna za očuvanje kulturnog identiteta. Možda nije važna koliko i kompleksi koji su u prvoj liniji zaštite nadležnih institucija, ali – jeste kao potencijal razvoja lokalnih zajednica ili za proširenu turističku ponudu. U serijalu “Zavet u amanet”, čiju je proizvodnju podržalo Ministarstvo kulture i informisanja, portal Krug baviće se narednih meseci pričama o brojnim primerima objekata narodnog graditeljstva (nekadašnjim čardacima, objektima gradske arhitekture (koji su po raznim osnovama reprezentativni za minula vremena) ili javnosti nedovoljno poznatim nekadašnjim crkvama brvnarama.
POGLEDAJTE VIDEO
Serijal započinjemo pričom o crkvi brvnari u selu Cvetke kod Kraljeva sagrađenoj 1824. na mestu starije crkve, porušene ili izgorele posle Prvog srpskog ustanka. U prilog ovoj tvrdnji govore i spomenici iz Karađorđevog vremena, među kojima je, u njenoj porti, i spomenik na grobu vojvode Jove Kursule iz 1810.
Zbog posebnih arhitektonskih i istorijskih vrednosti, ova crkva utvrđena je za nepokretno kulturno dobro od velikog značaja za Republiku Srbiju.
Radovi na zaštiti crkve koji su u toku, a realizuju se sredstvima iz gradskog budžeta, a preko Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo, produžiće njen vek trajanja i spasiti je od dalje devastacije.
Prema rečima direktorke Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo Katarine Grujović Brković, crkva brvnara u Cvetkama jedna je od pet koje se nalaze u okolini Kraljeva, a po kojima je grad na Ibru specifičan u u Srbiji.
Ona pojašnjava da su crkve brvnare ostatak graditeljstva iz XVIII i XIX veka, kada je na ovom prostoru bilo puno šume i kada se isključivo tim materijalom i gradilo:
– Iz tog razloga je Zavod i posvećen zaštiti ove vrste spomenika kulture. Sproveli smo radove na zaštiti krovnog pokrivača i krovne konstrukcije, koja je bila delimično oštećena, tako da smo izvršili zamenu oštećenih delova kako bismo u najvećoj meri sačuvali autentične delove arhitekture. Crkva je u potpunosti zaštićena sredstvima protiv crvotočine i premazima koji će je impregnirati i produžiti trajanje drveta kojim je sagrađena.
Predstoje radovi na postavljanju poda, odnosno postavljanju ploča, koje su originalne, pronađene u crkvi, i podignute na početku radova iz unutrašnjosti hrama, i novih ploča.
– Prvi podaci o izgradnji crkve potiču još iz XVIII veka i govore da je na ovom prostoru postojala crkva koja je stradala posle Prvog srpskog ustanka i da je današnja crkva sagrađena 1824. godine, o čemu postoji podatak iz arhivske građe koji jasno svedoči o tome da je majstoru isplaćeno 500 groša i 20 para za izgradnju crkve u Cvetkama – kaže naša sagovornica.
Današnja crkva, iz 1824, popravljana je i dorađivana oko 1880. godine, kada je dobila današnji izgled, visina joj je podignuta i postavljen je današnji krovni pokrivač od ćeramide umesto pokrivača od šindre.
– Izuzetno je značajan ikonostas, koji se do danas čuva u crkvi, a potiče iz starije crkve iz 1812. godine, o čemu svedoči izuzetno značajan zapis na jednoj od prestonih ikona na ikonostasu, koji kazuje da je onaj ko je poklonio prestone ikone crkvi u Cvetkama Lazar Mutap – vojskovođa Prvog srpskog ustanka, nastradao 1815. godine, što je pouzdan podatak da je ikonostas ostatak te crkve iz prethodnog perioda, sagrađene na početku XIX veka – pojašnjava direktorka Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo.
Prema oceni naše sagovornice o važnosti ove crkve svedoči i činjenica da je slavni Jovan Kursula donet ovde, da baš tu dočeka poslednje minute života, posle čega je tu – i sahranjen.
– Značaj ovog crkvenog kompleksa koji, pored crkve brvnare, čine i zvonik, spomenik i spomen-soba Jovana Kursule, brojni krajputaši, kao i novija Crkva Svetog apostola Pavla, veliki je za sve stanovnike Cvetaka i okolnih mesta – ocenjuje gradonačelnik grada Kraljeva dr Predrag Terzić.
Unutrašnjost crkve je podeljena na tri dela, a nad pripratom je prostor za hor.
Zasvedena tavanica je od šašovaca, a pod je od opeke. Vrata i dovratnici su bogato ukrašeni geometrijskim i biljnim ornamentima. Iz starije crkve je sačuvan ikonostas iz 1812. sa ikonama priložnika koje se pripisuju čuvenom slikaru Janku Mihailoviću Moleru. Konzervatorsko-restauratorske radove na crkvi izveo je 1968. Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. Zavod u Kraljevu postavio je zaštitnu konstrukciju nad spomenicima pre oko 20 godina, a drveni zvonik uz crkvu izgrađen je od 2006-2008.
M. M. D
„Crkva brvnara u Cvetkama posvećena je Presvetoj Bogorodici. Ova mistična bogomolja prkosi urezanim krhotinama vremena, ljubomorno čuvajući tajnu o svom bajkovitom „begu“ kroz brdovite kotleničke gudure, o čemu svedoče, jedino još, izbledeli obrisi mita. Pričalo se da su crkvu iz Obrve na današnje mesto “preneli anđeli”, da se naljutila i „sama pobegla“ zbog porodilje koja je sušila pelene na mestu ukrštanja brvana, ali mistična narodna predanja ostala su u senci utiska da je srpski narod, i u najtežim vremenima, imao dovoljno nadahnuća da sačuva jedinstvo i tajnu koja je staroj crkvi poklonila novi život.“
Aleksandar Raković
